An bộ đáng xa 安 步 当 车 [1]
Thành ngữ này nguyên gốc là từ sách Chiến Quốc sách. Ý nó nói là mình đi bộ tàng tàng thì cũng như ngồi xe.
Thời Chiến Quốc, ở nước Tề có một người tên là Nhan Xúc 颜斶, ỷ mình tài năng, hổng thèm làm quan mà cứ ẩn cư ở… nhà, sống cuộc đời tự do tự tại.
Một ngày nọ, Tề Tuyên Vương cho người kiếm; vì trái mệnh cũng khó lòng nên ông đành phải vào triều [ra mắt]. Vừa thấy dáng, Tề Tuyên Vương nghênh mặt cao ngạo: “Xúc, lại đây [cho ta ngó mặt cái coi]!”. Nhan Xúc đếch thèm nhúc nhích: “Vua, [muốn coi thì] qua đây [coi]!”
Tề Tuyên Vương giận xanh [tím, đỏ] mặt, còn đám hầu cận liền [nhao nhao] khuyên Nhan Xúc: “Vua là người đứng đầu của một nước, còn ngươi chỉ là một đứa “văn sĩ” 文士 [3] không chức không quyền, sao dám hành xử như vậy… chứ hả?”
Nhan Xúc nói: “[Ậy, ậy] Chính là lý do đó, nếu [ổng gọi] mà ta [chạy liền] qua, thì không tránh khỏi bị hiềm nghi là đứa nịnh thần; còn nếu [ta gọi] mà vua qua, thì dzậy mới biểu lộ lòng tôn trọng đối với văn sĩ chứ”.
Tề Tuyên Vương nổi quạu, sửng cồ: “Vậy cuối cùng thì vua cao quý hay là văn sĩ cao quý?”
Nhan Xúc mỉm cười: “Đương nhiên là văn sĩ, chứ làm vua có gì cao quý?”
Tề Tuyên Vương hậm hực: “[Mày] ngon, hãy nói ví dụ cụ thể ta nghe [hổng được thì đừng trách tao]!”
Nhan Xúc nói: “Ví dụ tất nhiên là có, chẳng hạn như hồi xưa [có lần] nước TẦN đánh nước Tề, lúc quân TẦN [phải hành quân] qua nước Lỗ, vì bảo vệ mộ phần của danh sĩ Liễu Hạ Huệ 柳下 惠, từng truyền lệnh toàn quân, kẻ nào dám động tới một ngọn cây cọng cỏ khu vực gần mộ thì… “lên gò”; còn khi vào nước Tề thì lại hạ lệnh ai mà giết được Tề Vương, đem đầu về thì được [“lên hương”,] phong làm “vạn hộ hầu”, còn cho thêm bạc vàng. Điều đó cho thấy, cái đầu của ông vua còn sống [nhăn] còn thua ngôi mộ của một vị văn sĩ đã qua đời. Vậy [ngài nói coi] vua cao quý hay là văn sĩ mới là cao quý đây?”
Tề Tuyên Vương “ngọng”, bèn đổi mặt làm tươi, hỏi một cách lịch sự lịch sạ: “Ơ! Nhan tiên sinh quả nhiên danh bất hư truyền, [tại hạ] thật là khâm phục! Ta kính mời tiên sinh nhận ta làm đệ tử, thật lòng học hỏi. Xin tiên sinh đến chỗ ta mà ở, sống cùng ta, [tụi mình] đi chơi cùng với nhau; ta bảo đảm mỗi bữa ăn đều có [rượu] thịt [ê hề], đi đâu cũng có xe [đưa rước], phu nhân cùng các cháu thì có đồ đẹp bận [để diện với người ta], [cuộc đời tiên sinh] đầy vinh hoa phú quý, hưởng thụ [cả đời cũng] không hết.”
Nhan Xúc thờ ơ nhưng lấy giọng nghiêm trang nói: “Dạ cám ơn, nhưng [“thôi cho em xin”,] tui nào ước muốn hưởng thụ vinh hoa phú quý gì! [cũng bởi vì] tôi nguyện [sống theo phương châm] “vãn thực dĩ đáng nhục, an bộ dĩ đáng xa, vô tội dĩ đáng quý, thanh tịnh trinh chính dĩ tự ngu!””
Câu này ý là nói: Khi ăn mà không có thịt thà thì ăn trễ một chút, chừng nào thấy đói thiệt đói thì… xơi, lúc đó mùi vị “hết sẩy”, còn ngon hơn ăn thịt; còn nếu không có xe đi, thì… đi bộ, chỉ cần tàng tàng mà đi, [tâm hồn] thoải mái một chút, còn “ngộ” [4] hơn đi xe [5]; chỉ cần không làm điều gì xấu, không có phạm tội, sống thanh bạch chính trực, thì so với việc thăng quan phát tài còn cao thượng hơn, vậy mới có thể sống đời tự tại, khỏi lo khỏi phiền [chi cho mệt óc].
Nhan Xúc nói xong, đế thêm một câu: “thank you” rồi quay gót ra về.
[1] Chữ当, các tài liệu đọc khác nhau:
a. Đọc là “đang” [đương - dang]:
Hán ngữ đại từ điển (12 quyển) - HNĐTĐ12 | Nhóm tác giả | Hán Ngữ Đại Từ Điển xuất bản xã | 2006 |
Thành ngữ điển | Ngô Tân Huân & Trương Kỳ Vân biên trứ | Ấu Phúc văn hóa | 2006 |
b. Đọc là “đáng” [dàng]:
Cổ đại Hán ngữ đại từ điển | Nhóm tác giả | Thượng Hải từ thư xuất bản xã | 2007 |
Cổ kim Hán ngữ từ điển | Nhóm tác giả | Thương Vụ ấn thư quán | 2004 |
Hán ngữ thành ngữ từ điển | Nhóm tác giả | Thương Vụ ấn thư quán | 2004 |
Hán ngữ thành ngữ đại từ điển | Hồ Bắc đại học cổ tịch nghiên cứu sở biên | Trung Hoa thư cục | 2007 |
Hán ngữ thành ngữ từ hải | Chu Tổ Duyên chủ biên | Vũ Hán xuất bản xã | 2003 |
Tân Hoa Hán ngữ từ điển | Nhóm tác giả | Thương vụ ấn thư quán | 2006 |
Tân Hoa từ điển | Nhóm tác giả | Thương vụ ấn thư quán | 2005 |
Trung Hoa đa dụng thành ngữ đại từ điển | Lâm Ngọc Sơn chủ biên | Hồ | 2007 |
Trung Quốc thành ngữ từ hải | Nhóm tác giả | Tân Hoa xuất bản xã | 2005 |
[2] Theo Thành ngữ cố sự, Trương Ngọc Đông biên trứ, Thiên Tân cổ tịch xuất bản xã, 2003. Hiểu làm sao dịch làm vậy.
[3] HNĐTĐ12: người thông hiểu sách vở
[4] Ai muốn hiểu là “thấy ngồ ngộ” hoặc “giác ngộ” thì tùy.
[5] Đây là nói xe thời xưa, xe “u mê” [cấm nói lái] chứ xe thời nay chắc “văn nghệ sĩ” thời nay…”nỡ lòng nào từ chối”!
