Từ "Chuyện Đông chuyện Tây" đến "Những tiếng trống qua cửa các nhà sấm" (1)
Năm mươi lăm tuổi (1990) mới chính thức xuất hiện trên một tờ tạp chí hơi kén người đọc (Kiến thức ngày nay) - sau một quãng đời dài gian nan, lận đận, 49 tuổi đã về hưu non để đọc sách, nuôi chim cảnh - nhưng Huệ Thiên - An Chi (hai bút danh của Võ Thiện Hoa) đã sớm [1] khẳng định mình.
Từ hơn mười năm trước, cũng như nhiều người, tôi cứ ngỡ An Chi là bút danh của một học giả có cỡ nhưng muốn ẩn danh, hoặc đấy là tên chung của một nhóm người viết cho mục "Chuyện Đông chuyện Tây" của Tạp chí "Kiến thức ngày nay". Thế rồi nhà báo, nhà thơ Hoàng Hưng lò dò tìm hiểu và bảo với tôi rằng, An Chi là một người đặc biệt và rất "vô danh". Quả thật Võ Thiện Hoa đúng là người đặc biệt. Nếu xét theo lý lịch học vấn thì đúng là ông "hơi bị vô học". Trong cả rừng người đầy học hàm học vị nghiên cứu văn chương, ngôn ngữ, lịch sử... quá đỗi hoang vu [2] hiện nay thì ông chẳng là "cái đinh" gì! Mặc dù là dân Tây - có tên Tây hẳn hoi - và học Trường Chasseloup Laubat có tiếng ở Sài Gòn, rồi vượt tuyến (1955) ra Bắc, ông đã từng học Trường Sư phạm trung cấp trung ương và có một số năm dạy cấp 2, nhưng rồi xoay vần thế nào đó nên cứ loay hoay phải tồn tại bằng đủ thứ nghề: tạp vụ nhà ăn, thợ nguội, thợ điện, thủ thư... Nói cho nhanh thì ông đúng là kẻ tự học, và khá tự tin, nhưng [3] cần mẫn và có tài.
Không tự tin sao được khi đã dám lấy tên sách là "Những tiếng trống qua cửa các nhà sấm"? Mà phải, các "nhà sấm" của giới học thuật nước ta không phải không "cả tiếng lại dài hơi" (thơ Lê Thánh Tông), nhiều vị học giả cứ như "học phiệt" vung bút như nện búa những ai dám khác ý mình. Ngay cả một số người trong giới ngôn luận báo chí nhiều khi cũng rất vội vã chế giễu những ai dám động vào các thần tượng văn hoá dù bất kể đúng sai. Vậy mà Huệ Thiên - An Chi lại dám chất chính những điều mà ông cho là sai sót của cả những danh nhân văn hoá nước nhà như Hoàng Xuân Hãn, Đào Duy Anh... Chính Huệ Thiên - An Chi đã phân tích rạch ròi thẳng thắn rằng "Một Huệ Thiên bàn về chữ chớ của ông (Đào Duy Anh - YT) chứ bao nhiêu Huệ Thiên bàn về bao nhiêu chữ của ông cũng không mảy may làm lu mờ được tên tuổi của ông trong tòa lâu đài (văn hoá VN - YT) đó. Tuy nhiên đấy chỉ mới là nói đi. Còn nói lại thì, dù Đào Duy Anh có là nhà văn hoá lớn đến mấy, ông cũng không phải là một thần tượng bất khả xâm phạm" [4].
Quan điểm ấy thật là chí lý. Nó khoa học và hết sức khách quan. Những nhà khoa học có tầm cao và chân chính như Đào Duy Anh, Hoàng Xuân Hãn... nếu còn sống chắc chắn sẽ sẵn lòng thừa nhận hoặc chí ít cũng khiêm nhường cầu thị mà trao đổi với kẻ hậu sinh, hậu học. Huệ Thiên - An Chi đã phải chịu nhiều điều, nhiều lời phủ nhận không chứng minh một cách khoa học hoặc quy chụp của một số nhà học giả không phải là không đáng kính. Đó cũng là bởi ông đã trung thực, nghiêm cẩn chỉ ra những cái sai, điều nhầm lẫn của không ít giáo sư, nhà nghiên cứu, nhà văn... như Trần Quốc Vượng [5] , Phan Ngọc, Nguyễn Lân, Hồ Lê...
Nếu như "Những tiếng trống qua cửa các nhà sấm" (605 trang) đòi hỏi độc giả phải có một trình độ nhất định bởi đây là phần "nghiên cứu, trao đổi về ngữ văn và lịch sử" thì "Chuyện Đông chuyện Tây" (tập 1- 430 trang, tập 2 - 422 trang [6]) - là tập hợp những bài viết trên mục cùng tên của tờ tạp chí "Kiến thức ngày nay" từ số 95 đến 239 có phần "bình dân" hơn. Mỗi bài viết trong mục này - dù ngắn gọn - nhưng đầy thú vị và hấp dẫn với những bạn đọc yêu mến, thích tìm hiểu văn hoá, lịch sử, ngôn ngữ Việt Nam
Y Trang
(1) "Những tiếng trống qua cửa các nhà sấm" - bút danh Huệ Thiên, "Chuyện Đông chuyện Tây" - bút danh An Chi. Tất cả đều do Cty VH Phương Nam
[1] Nhanh chóng?
[2] Ý nói gì?
[3] Vậy “tiền giả định” là những kẻ tự học thì không cần mẫn và bất tài sao?
[4] Những tiếng trống qua cửa các nhà sấm, tr. 553
[5] Học trò ông là Nguyễn Thị Bảy có kể chuyện thầy mình bị An Chi phản bác sai về thời điểm ra đời hội Trung thu, mà thật ra An Chi đâu có đề cập vấn đề này. Xem KTNN 442
